دولت جاودان

وي به تاريخ هجدهم آذرماه سال 1265 در مشهد ديده به جهان گشود. او که فرزند ميرزا محمدکاظم متخلص به صبوري ملک الشعراي آستان قدس رضوي بود، ادبيات را نزد پدر آموخت و سپس به فراگيري ادبيات عرب از محضر استاد اديب نيشابوري همت گماشت. در هجده سالگي بعد از فوت پدر به فرمان مظفرالدين شاه قاجار ملک الشعراي آستان قدس رضوي شد. در دوران جواني براي برچيدن رژيم ديکتاتوري با ساير آزاديخواهان نهضت مشروطه همراه شد و اشعاري در اين زمينه سرود که در تهران و مشهد منتشر شد و با استقبال مشروطه خواهان رو به رو گشت.

محمدتقي بهار در دوره‌هاي سوم، چهارم، پنجم، ششم و پانزدهم به نمايندگي مجلس شوراي ملي انتخاب شد. در مجلس چهارم، همگام با سيد حسن مدرس به اکثريت مجلس پيوست و در مجلس پنجم در شمار اقليتي بود که مدرس رهبري آن را به عهده داشت. در مبارزات عمده سياسي از جمله مخالفت با جمهوري و استيضاح رضاخان رئيس الوزرا با مدرس همکاري مستقيم داشت.

بهار داراي تأليفات بسياري است که مي‌توان به تاريخ احزاب سياسي و سبک شناسي درباره تحول نثر فارسي اشاره نمود. وي همچنين در تأليف و نگارش کتب دبيرستاني نيز مشارکت داشت. او در اواخر عمر رياست جمعيت ايراني هواداران صلح در تهران را نيز به عهده داشت.

سالشمار زندگي استاد ملک الشعراي بهار:

1265- تولد در 18 آذر ماه در محله سرشور شهر مشهد .

1270- شروع به تحصيل در مکتبخانه زنانه. ( معلمه او زن عمويش بود )

1271- شروع به تحصيل در مکتبخانه مردانه . ( معلم او ملا حيدر بود )
- تحصيل دروس مقدمات زبان عربي در مکتبخانه ملا محسن در پايان همان سال .

1274- عزيمت و سفر به عتبات عاليات بهمراه خانواده .

1275- آغاز سرودن شعر در سن 10 سالگي .

1276- بازگشت به مشهد و شروع به تحصيل دروس نحو عربي در مکتبخانه شيخ موسي .

1282- فوت پدرش ملک الشعراء صبوري بر اثر ابتلا به بيماري وبا .
- رسيدن به مقام ملک الشعرايي در سن 18 سالگي پس از فوت پدر به فرمان مظفرالدين شاه .

1289- تاسيس حزب دمکرات در خراسان و عضويت در کميته مرکزي آن .

1284- سرودن مستزاد معروف خود با مطلع زير :
" با شَه ايران سخن گفتن خطاست "
" کار ايران با خداست "
- چاپ اشعار سياسي در روزنامه خراسان بدون امضاء يا با امضاء " م – ب " .

1285- کسب شهرت بواسطه چاپ اشعار سياسي در روزنامه طوس به مديريت ميرزا هاشم خان قزويني.

1286- سرودن مثنوي " اندرز به شاه " خطاب به محمد علي شاه با مطلع :
" پادشاه ها چشم خرد باز کن "
" فکر سرانجام ز آغاز کن "

1288- ملاقات با حيدر عموخان عمو اغلو بواسطه راه اندازي حزب دمکرات خراسان .
- انتشار نخستين شماره روزنامه نوبهار بعنوان ارگان رسمي حزب دمکرات خراسان در 21 مهرماه .
- عضويت در کميته ايالتي حزب دمکرات خراسان .
- ايراد سخنراني در مسجد گوهر شاد و در اولين جلسه حزب دمکرات و ايجاد وحشت در کينيا زدابيژا ( جنرال کنسول دولت تزاري ) .
- شروع مجدد به چاپ مقالات تند سياسي در روزنامه مخفي خراسان با مديريت سيد حسن اردبيلي .

1289- سرودن و انتشار قصيده ي معروف خطاب به وزير امور خارجه انگليس ( سر ادوارد گري )با عنوان " سوي لندن گذر اي پيک نسيم سحري " .

1290- توقيف روزنامه نوبهار به دستور وثوق الدوله،وزير خارجه وقت.
- سرودن قصيده با عنوان " بوي خون اي باد از طوس سوي يثرب بر " بواسطه بمب باران حرم مطهر رضوي و مسجد گوهرشاد توسط نيروهاي روس .
- انتشار روزنامه تازه بهار در آذر ماه .
- توقف روزنامه تازه بهار پس از 9 شماره به دستور جنرال کنسول دولت تزاري .
- تبعيد بهمراه 9 نفر از اعضاء کميته حزب دمکرات به تهران به دستور جنرال کنسول دولت تزاري .
- ملاقات مجدد با حيدرخان عمو اوغلو و دوستش ابوالفتح در مسير تبعيد به تهران ( سبزوار – شاهرود ) و فراهم نمودن تمهيدات لازم براي خروج اين دو نفر از مرز ايران .

1292- انتشار دوره دوم روزنامه نوبهار در مشهد پس از رفع توقيف .

1293- انتخاب بعنوان نماينده مردم درگز،سرخس و کلات در مجلس سوم شوراي ملي .
- انتشار دوره سوم روزنامه نوبهار در تهران .

1294- نگارش بخشي از تاريخ سياسي افغانستان و چاپ در روزنامه نوبهار .
- تبعيد شش ماهه به بجنورد بدستور سپهدار اعظم محمد ولي خان.
- توقيف مجدد روزنامه نوبهار در آبانماه .
- واژگوني درشکه و شکستگي دست در قضيه مهاجرت به قم .
- بازگشت به تهران و تاسيس انجمن دانشکده تهران .

1296- انتشار سال ششم نوبهار در تهران .
- توقيف مجدد روزنامه نوبهار در يازدهم مرداد ماه .
- انتشار روزنامه زبان آزاد در چهاردهم مرداد ماه .
- لغو توقيف بدستور احمد شاه و انتشار مجدد روزنامه نو بهار .
- نگارش و چاپ تاريخچه 5/3 سال جنگ و بخشي از تاريخ قاجاريه در روزنامه نوبهار .

1297- انتشار نخستين شماره مجله دانشکده تهران .
- سرودن قصيده معروف " بث الشکوي " بمناسبت توقيف روزنامه نوبهار .
- نگارش رمان " نيرنگ سياه يا کنيزان سفيد " و چاپ آن در روزنامه ايران به مديريت برادرش دکتر محمد ملکزاده .

1298- اسفند ماه، انتشار نخستين شماره روزنامه يوميه نيمه رسمي ايران و ادامه انتشار تا اسفند ماه 1299 .

1299- تحت نظر بودن سه ماهه در شميرانات بدستور سيد ضياء الدين، رئيس دولت کودتا .

1300- حضور در کلاسهاي آموزش زبان پهلوي نزد دانشمند آلماني، هرتسفلد .
- انتخاب بعنوان نماينده مردم بجنورد در مجلس چهارم شوراي ملي .

1301- سرودن قصيده معروف " دماوند و سکوت شب " .
- دوم مهر ماه، انتشار هفته نامه نوبهار در تهران .
- نگارش تاريخچه اکثريت در مجلس چهارم و چاپ در هفته نامه نوبهار .

1302- انتخاب به عنوان نماينده مردم ترشيز ( کاشمر ) در مجلس پنجم شوراي ملي .
- سرودن قسمتي از سرگذشت و زندگينامه خود به نظم .
- سرودن مثنوي با عنوان " جمهوري نامه " و چاپ در روزنامه قرن بيستم .

1303- ترور واعظ قزويني بجاي وي به دليل شباهت ظاهري و اشتباه ضاربين جلوي درب مجلس، بواسطه ايراد سخنراني تند عليه حکومت .
- سرودن قصيده با عنوان " يک شب شوم " بواسطه ترور واعظ قزويني، مدير روزنامه رعد قزوين .

1305- انتخاب بعنوان نماينده مردم تهران در مجلس ششم شوراي ملي .

1306- سرودن قصيده معروف " فتح دهلي " .

1307- شروع به تدريس در دارالمعلمين تهران .

- کناره گيري از فعاليتهاي سياسي .

1308- حبس و زنداني شدن بمدت يکسال در زندان انفرادي .

1309- آزادي از زندان و سرودن مثنوي مستزاد خود خطاب به صادق سرمد .

1311- نگارش واتمام طبع ديوان اشعارش و جلوگيري از ادامه چاپ پس از چاپ 208 صفحه از آن توسط حکومت وقت .
- رفتن به زندان در روز 29 اسفند بمدت 5 ماه و سرودن شعر زيباي " شباهنگ " و قصيده " هفت شين " .

1312- آزادي از زندان و تبعيد به اصفهان .
- ترجمه اندرزهاي " آذرباد ماراسپندان " از زبان پهلوي و به نظم در آوردن آن .
- سرودن قصيده معروف " امشو در بهشت خدا وايه پندري " به لهجه مشهدي .
- در اوايل سال، شروع به سرودن " کارنامه زندان " در زندان .
- ترجمه شاهنامه گشتاسب يا يادگار زريران از زبان پهلوي به فارسي .
- تحرير شرح احوال فردوسي بر مبناي شاهنامه .
- عقد قرارداد تصحيح تاريخ بلعمي با وزارت فرهنگ وقت .

1313- اتمام کارنامه زندان پس از آزادي و تبعيد به اصفهان .
- عزيمت به تهران با وساطت محمد علي فروغي و علي اصغر حکمت براي حضور در جشن هزاره فردوسي .
- سرودن قصيده " آمال شاعر " پس از بازگشت از اصفهان .
- برگردان شعر انگليسي " درينک واتر " به شعر فارسي در جشن هزاره فردوسي .
- سرودن قصيده هاي " آفرين فردوسي " و " کل الصيد في جوف الفرا " در جشن هزاره فردوسي .
- اشتغال مجدد به تدريس ادبيات در دانشسراي عالي .
- تاليف زندگينامه ماني .

1315- فروردين ماه انجام سفر کوتاه به شهرهاي شمالي و سرودن قصيده زيبا با نام " سپيد رود " .

1316- افتتاح دوره دکتراي ادبيات فارسي در دانشگاه تهران و عهده داري تدريس برخي از دروس .

1318- تصحيح کتاب مجمل التواريخ والقصص .
- سرودن قصيده با نام " ديروز و امروز " .

1321- اسفند ماه، انتشار مجدد روزنامه نوبهار در تهران .
- انتشار مقاله معروف با عنوان " از آنطرف راه نيست " و چاپ در روزنامه نوبهار يوميه .
- تاليف و انتشار جلد اول و دوم کتاب سبک شناسي ( تاريخ تطور نثر فارسي ) .

1322- نگارش و چاپ شرح حال زندگي سيد حسن مدرس در روزنامه نوبهار .
- پذيرفتن رياست کميسيون ادبي انجمن روابط فرهنگي ايران و شوروي بمدت 4 سال .
- نگارش و چاپ رساله اي با عنوان " در آرزوي مساوات " در روزنامه نوبهار .

1321- شروع به تاليف جلد اول کتاب " تاريخ احزاب سياسي يا انقراض قاجاريه " تا سال 1322 .

1323- چاپ و انتشار جلد اول کتاب " تاريخ احزاب سياسي " .

1324- عهده داري وزارت فرهنگ در دولت احمد قوام ( قوام السلطنه ) .
- مسافرت به باکو براي حضور در جشن 25 سالگي تشکيل حکومت آذربايحان شوروي .
- سرودن قصيده معروف " هديه باکو " بعنوان ره آورد سفر به آذربايجان .
- تصحيح بخشي از کتاب جوامع الحکايات و لوامع الروايات عوفي به سفارش وزارت فرهنگ وقت .
- نگارش شرح زندگي لنين و چاپ آن در مجله پيام نو در بهمن ماه .
- عهده داري رياست نخستين کنگره نويسندگان ايران .

1325- همکاري با احمد قوام در تاسيس حزب دموکرات تيران .
- کناگيري و استعفا از وزارت فرهنگ .

1326- چاپ و انتشار جلد سوم سبک شناسي يا تطور نثر فارسي .
- انتخاب به نمايندگي مردم تهران در دوره پانزدهم مجلس شوراي ملي .
- عزيمت به سوئيس براي درمان بيماري سل .

1328- بازگشت از سفر درماني در ارديبهشت ماه .
- سرودن قصيده معروف " يک صفحه از تاريخ " .

1329- تشکيل جمعيت ايراني هواداران صلح در تهران .
- عدم پذيرش دعوت دولت پاکستان براي سفر به آن کشور بعلت بيماري .
- حضور در سفارت پاکستان براي عهده داري رياست مجلس يادبود محمد اقبال لاهوري و ايراد سخنراني درباره اقبال .
- عقد قرارداد با وزارت فرهنگ براي تاليف کتاب سبک شناسي شعر فارسي و عدم اتمام بدليل بيماري .
- سرودن آخرين اثر خود يعني قصيده " جغد جنگ " .

- فرستادن پيامي به جوانان ايران در 29 اسفند ماه .

1330- فوت در اول ارديبهشت ماه، ساعت 8 صبح در سن 65 سالگي، واقع در خانه خود در خيابان ملک الشعرا بهار، خيابان تخت جمشيد .
- تشييع جنازه در بعد از ظهر روز دوم ارديبهشت ماه از مسجد سپهسالار تا چهار راه مخبرالدوله و دفن پيکرش در باغ آرامگاه ظهيرالدوله واقع در شميران .

تاليفات:

-چهار خطابه
-يادگار زريران
-احوال فردوسي
-زندگاني ماني
-دستور پنج استاد
-شعر در ايران
-تاريخ تطور شعر فارسي
-ديوان اشعار
-سبک شناسي
-تاريخ مختصر احزاب سياسي
-نيرنگ سياه يا کنيزان سفيد (رمان)
-تربيت نا اهل (نمايشنامه)

تصحيح‌ها:

-تاريخ سيستان
-رساله نفس
-مجمل التواريخ و القصص
-منتخب جوامع الحکايات و لوامع الروايات عوفي
-تاريخ بلعمي
-شاهنامه فردوسي

منبع : مجله بخارا- شماره 55