دولت جاودان

آب‏
-مايع معروف‏
          بفرمود ديوان ناپاك را            به آب اندر آميختن خاك را

-آبرو، ارج، قدر و قيمت‏
          بشد آب گردان مازندران            چو من دست بردم به گرز گران‏

-اشك، سرشك‏
          ز سوك سياوش پر از آب روى            به رخ بر نهاده ز ديده دو جوى‏

-عرق‏
          بيامد به نزديك افراسياب            نيا را رخ از شرم او شد پر آب‏

-شادابى، طراوت‏
          دو جادوش پر خواب و پر آب روى            پر از لاله رخسار و پر مشك موى‏

-جلوه، تابش‏
          چو آمد به برج جمل آفتاب            جهان گشت با فر و آئين و آب‏

-نطفه‏
          كه بهرام فرزند او همچو اوست            ز آب پدر يافت او مغز و پوست‏

-به جاى درياچه و دريا
          گذر كرد زان پس به كشتى بر آب            ز كشور به كشور بر آمد شتاب‏

-رود، رودخانه‏
          خراميد با بنده‏اى پر شتاب            جهانجوى دستان از اين سوى آب‏

-كنايه از رود جيحون‏
          يكى لشكر آراست افراسياب            ز دشت سپيجاب تا رود آب‏
آب از تارك بر گذشتن‏
-آب از سر گذشتن‏
          بدو گفت كار من اندر گذشت            هم از تار كم آب برتر گذشت‏
آب از ديده ريختن‏
-كنايه از اشك ريختن و گريستن‏
          عنان تكاور همى داشت نرم            همى ريخت از ديدگان آب گرم‏
آب از مغز برتر گذشتن‏
-بى تاب شدن‏
          چو هنگام نان خوردن اندر گذشت            ز مغز دلير آب برتر گذشت‏
آب افكندن‏
-ريختن و سرازير كردن آب از آوندى در چيزى، در اينجا آب در جام مى افكندن به آب آميختن شراب است تا از تيزى و قوت آن كاسته شود
          چرا آب در جام مى افكنى            كه تيزى نبيند كهن بشكنى‏

-ميزيدن، ادرار كردن، بول كردن‏
          گر اين اسب سرگين و آب افكند            و گر خشت اين خانه را بشكند
آب بر آتش ريختن‏
-تسكين بخشيدن‏
          چنين گفت پس با پشو تن كه خيز            بر اين آتش دختران آب ريز
آب بر آتش زدن‏
-چاره كردن، فرو نشاندن خشم‏
          همانا ترا من بسم پايمرد            بر آتش مگر بر زنم آب سرد
آب برد
-ميراب‏
          سوى خانه آب شد آب برد            همى در نهان شوى را بر شمرد
آب بستن‏
-ويران كردن، خراب كردن‏
          در آتشكده آب در بستمى            تن موبدان را همى بستمى‏
آب بند
-سد
          تو با او برو تا سر آب بند            همش راهبر باش و هم يارمند
آب به جوى چون مشك شدن‏
-خشكسالى شدن‏
          دگر سال روى هوا خشك شد            ز تنگى به جوى آب چون مشك شد
آب به جوى چون مشك شدن‏
-خشكسالى شدن‏
          دگر سال روى هوا خشك شد            ز تنگى به جوى آب چون مشك شد
آب به زير و آتش بر سر بودن‏
-ميان دو بلا گرفتار بودن‏
          به يك دست قارن به يك دست شير            به سر بر ز تيغ آتش و آب ريز
آب تيره به جوى در آمدن‏
-حوادث ناگوار روى دادن‏
          از آن نامه كز قيصر آمد بدوى            همى آب تيره در آمد به جوى‏
آب حيوان‏
-آب زندگانى، آب حيات‏
          اگر آب حيوان به چنگ آوريم            بسى بر پرستش درنگ آوريم‏
آب خوردن ميش با گرگ در يك جوى‏
-عدالت مطلق برقرار نمودن‏
          جهان تازه شد از سر گاه او            ابا گرگ ميش آب خوردى به جوى‏
آب داشتن‏

-عزت و حرمت نهادن‏
          اگر آب دارد ترا ميزبان            بدان شهر خرم دو هفته بمان‏
آب در زير كاه‏
-كنايه از موضوعى كه پنهان مانده است‏
          ز گفت سياوش بخنديد شاه            نبد آگه از آب در زير كاه‏
آب ديده‏
-اشك‏
          فرنگيس چون روى بهزاد ديد            شد از آب ديده رخش ناپديد
آب را از خون جگر لعل كردن‏
-اشك خونين ريختن‏
          ز خون جگر كرد لعل آب را            بياورد آن تاج سهراب را
آب را جوى نبودن‏
-راه به جايى نبردن و نا ممكن بودن كارى‏
          همه زين شمارند و اين روى نيست            مر اين آب را در جهان جوى نيست‏
آب روشن سياه گردانيدن‏
-بر هم زدن آرامش، روز خوشى را به بد تبديل كردن‏
          تو اين آب روشن مگردان سياه            كه عيب آورد بر تو بر عيب خواه‏
آب ريختن‏
-اشك ريختن‏
          خروشيد سودابه در پيش اوى            همى ريخت آب و همى كند موى‏
آب زرد
-سرشكى درد آلود، اشك تلخ‏
          همى گفت با لب پر از باد سرد            فرو ريخت از ديدگان آب زرد
آب سرد به جنگ اندر نخواستن‏
-كنايه از كمال خوددارى و كف نفس‏
          به يزدان پناهد به روز نبرد            نخواهد به جنگ اندرون آب سرد
آب شدن‏
-شرمنده گشتن، خجل شدن‏
          چنين داد پاسخ به افراسياب            كه لختى ببايد شد از شرم آب‏
آب شنگرف‏
-كنايه از خون‏
          پر از ناله كوس شد مغز ميغ            پر از آب شنگرف شد جان تيغ‏
آب شور كردن‏
-آشوب و فتنه بر پا كردن‏
          كسى را كه دانى تو از تخم تور            كه بر خيره كردند اين آب شور
آب فرو ريختن‏
-اشك ريختن، گريه كردن‏
          و زان پس فرو ريخت بر چهره آب            بسى ياد كرد از رد افراسياب‏
آب فسرده‏
-تگرگ، يخچه‏
          هم از گنج صد دانه خوشاب جست            كه آب فسرده‏ست گفتى درست‏
آب گرم‏
-كنايه از اشك‏
          عنان تگاور همى داشت نرم            همى ريخت از ديدگان آب گرم‏
آب گشادن‏
-روان ساختن اشك‏
          گشادند از ديدگان هر دو آب            زبان پر ز نفرين افراسياب‏
آب مژگان بر افشاندن‏
-گريستن‏
          ز بهرام چندين سخن راندند            همى آب مژگان بر افشاندند
آب مسيحا
-آبى كه عيسويان براى تعميد به كار مى‏برند
          نيامد همى زند و استش درست            دو رخ را به آب مسيحا بشست‏
آب نگاه داشتن‏
-سقايى و پرداختن به كار آبكشى‏
          به يك نيمه روز آب دارد نگاه            دگر نيمه مهمان بجويد ز راه‏
آب و آتش شدن‏
-ضد يكديگر شدن‏
          ز كار منوچهر و افراسياب            شده‏ست آتش ايران و توران چو آب‏
آب و رنگ دادن‏
-تازگى و جلا دادن، صفا بخشيدن‏
          بپوئيم تا آب و رنگش دهيم            چو تازه شود تاج و گنجش دهيم‏